Eerste hulp en reanimeren in tijden van corona

Het algemene principe is (zoals altijd): eerste hulp of reanimatie mag niet worden gestart als de veiligheid van de eerstehulpverlener niet voldoende kan worden gegarandeerd.

Volgende veiligheidsmaatregelen zijn in deze coronatijden aangewezen:

• Houd afstand (meer hierover in stap 2 en stap 4). Dit betekent echter niet dat je het slachtoffer niet kan of mag helpen!
• Zorg voor een goede handhygiëne: was je handen voor en na het verlenen van eerste hulp (ook als je wegwerphandschoenen droeg) en na het aanraken van een gedragen mondmasker.
• Draag persoonlijk beschermingsmateriaal (zie stap 4).
• Vraag ook aan omstaanders om afstand te houden. Maak hen attent op de risico’s van de situatie en geef aanwijzingen hoe ze kunnen helpen.

Als het slachtoffer een huisgenoot of naaste van de eerstehulpverlener is en één van hen drager is van het coronavirus, is de kans groot dat beide partijen al werden blootgesteld aan het virus. Een huisgenoot of naaste kan dus wel directe eerste hulp (van nabij) verlenen.

Vraag wat er gebeurd is
Als het slachtoffer aanspreekbaar is, vraag dan – terwijl je 1,5 meter afstand bewaart – wat er gebeurd is. Luister naar het verhaal van het slachtoffer en observeer hem. Op die manier kan je vaak inschatten wat de noden van het slachtoffer zijn en of je gespecialiseerde hulp moet inschakelen.

Controleer het bewustzijn
Als het slachtoffer niet antwoordt op je vragen, controleer je het bewustzijn en kijk je of het slachtoffer reageert. Vraag luid: “Gaat het?”

Controleer de ademhaling
Als het slachtoffer niet bewust is, is de volgende stap het controleren van de ademhaling. Normaal gezien doe je dit door te kijken, luisteren en voelen. Tijdens de corona-pandemie is dit echter anders.

Kijk van op afstand of het slachtoffer normaal ademt . Eventueel kan de borstkas ontbloot worden, om de ademhaling beter te bekijken. Luister vanop afstand of er ademhaling is en/of er reutels zijn. Voel doormiddel van een hand op de borstkas of de buik van het slachtoffer te plaatsen, of het slachtoffer ademt.

Om het risico op infectie te beperken, adviseert het ERC om de luchtweg niet te openen en om je hoofd niet dichtbij de mond of neus van het slachtoffer te houden.

Een slachtoffer dat bewusteloos is maar normaal lijkt te ademen, leg je best in stabiele zijligging, op voorwaarde dat je geen wervelletsel vermoedt. Een slachtoffer in stabiele zijligging mag geen mondmasker dragen: met mondmasker zou hij alsnog kunnen stikken in bloed of braaksel. Verwittig vervolgens de hulpdiensten (zie stap 3).

Als het slachtoffer niet normaal ademt, alarmeer je de hulpdiensten (zie stap 3) en start je de reanimatie (zie stap 4).

Vraag het slachtoffer of je een familielid of huisgenoot kan bellen. Zij hoeven immers geen afstand te houden t.o.v. het slachtoffer en kunnen dus helpen bij het toedienen van eerste hulp.

Als het slachtoffer ernstig gewond is of de situatie levensbedreigend is, moet je zo snel mogelijk de hulpdiensten alarmeren via het gratis telefoonnummer 112. Vraag indien mogelijk een omstaander om de hulpdiensten te bellen. Vraag een omstaander om een AED-toestel te halen als dat nodig is.

Voor het verlenen van eerste hulp in tijden van corona maken we een onderscheid tussen levensbedreigende (bvb hartstilstand, ernstige bloeding,…) en niet-levensbedreigende situaties.

Niet-levensbedreigende situaties

1. Slachtoffer is bewust en kan zichzelf verzorgen
   Als het slachtoffer bewust is en in staat is om zichzelf te verzorgen, is het niet nodig om het slachtoffer dichter dan 1,5 meter te benaderen. In dat geval verleen je hulp op afstand en geef je het slachtoffer aanwijzingen hoe hij zichzelf kan helpen. Je kan bijvoorbeeld:
   • het slachtoffer aanraden om rustig te blijven zitten en een gekwetst lidmaat niet te gebruiken;
   • het slachtoffer zelf een bloeding laten stelpen;
   • eerstehulpmaterial aanreiken en uitleggen hoe het slachtoffer dit moet gebruiken;
   • het slachtoffer geruststellen en bij hem/haar blijven tot er hulp komt;
   • een familielid van het slachtoffer aanwijzingen geven om eerste hulp te verlenen.
     
     
     
2. Slachtoffer is bewust maar kan zichzelf niet verzorgen
   Hulp verlenen op afstand en slachtoffers zichzelf laten verzorgen is niet altijd mogelijk: denk maar aan baby’s, jongere kinderen, personen met een handicap,… Het spreekt voor zich dat je hen niet aan hun lot overlaat. Door volgende maatregelen in acht te nemen, kan je het risico op besmetting toch beperken.
   • Indien mogelijk laat je een familielid of huisgenoot het slachtoffer verzorgen. Je geeft deze dan aanwijzingen van op een veilige afstand.
   • Als er geen familielid of huisgenoot aanwezig is:
     • verzorg je het slachtoffer bij voorkeur in open lucht;
     • zet je – indien mogelijk – een mondmasker op en draag je wegwerphandschoenen. Als er een extra mondmasker aanwezig is, zet je dit op bij het slachtoffer. Indien er geen extra mondmasker aanwezig is, vraag je het slachtoffer om weg te kijken tijdens de verzorging.

Levensbedreigende situaties

We geven eerst enkele algemene richtlijnen voor het verlenen van eerste hulp in levensbedreigende situaties. Daarna geven we nog specifieke richtlijnen voor reanimatie en luchtwegbelemmering.

1. Algemeen
   
   Wanneer er een levensreddende handeling uitgevoerd moet worden, kan het slachtoffer zichzelf niet verzorgen en is het bewaren van afstand niet mogelijk. In die situaties is het nodig dat je dichterbij het slachtoffer komt. Let daarbij op het volgende:
   • Draag in de mate van het mogelijke een mondmasker en wegwerphandschoenen.
   • Raak je gezicht en mondmasker niet aan.
   • Raak het slachtoffer zo weinig mogelijk aan, enkel voor hoogstnoodzakelijke handelingen.
   • Was na afloop je handen en andere lichaamsdelen die in aanraking zijn geweest met het slachtoffer met zeep.
   • Reinig medische apparatuur of instrumenten na gebruik met alcohol.
     
     
     
2. Reanimeren
   
   Een reanimatie is een ‘aerosol-producerende’ activiteit. Door het toedienen van borstcompressies kunnen fijne partikeltjes uit de luchtwegen (die eventueel besmet zijn met onder andere COVID-19) in de omgevingslucht vrijkomen. Hierdoor is extra voorzichtigheid bij reanimatie nodig.
   
   Bij een reanimatiesituatie is het belangrijk dat je snel handelt en onmiddellijk de 112 verwittigt. De meldkamer heeft aanvullende richtlijnen gekregen om de juiste instructies te geven bij reanimatie tijdens de COVID-19 pandemie. Zij zullen je dus vertellen wat je moet doen.
   
   
   1. Reanimeren van een volwassene:

      • Bescherm jezelf bij voorkeur met een mondmasker. Heb je dit niet, maak dan voor jezelf de inschatting of je je voldoende veilig voelt. Twijfel je, vraag  de meldkamer 112 om raad.

      • Bedek de mond en neus van het slachtoffer met een mondmasker, doek of kledingstuk om de verspreiding van aerosol-partikels tegen te gaan.

      • Geef continue borstcompressies tot de hulpdiensten aankomen.

      • Geef geen mond-op-mondbeademingen, ook niet met een zakmasker of faceshield.

      • Gebruik een AED indien beschikbaar (ook als je geen mondmasker hebt).

      • Was of desinfecteer je handen.
        
        

   2. Reanimeren van een baby of kind:

      • Bescherm jezelf bij voorkeur met een mondmasker. Heb je dit niet, maak dan voor jezelf de inschatting of je je voldoende veilig voelt. Twijfel je, vraag de meldkamer 112 om raad.

      • Als er een extra mondmasker aanwezig is, zet dit dan op bij het slachtoffer. Het afdekken van het gezicht met een ander stuk stof of doek dan een mondmasker wordt bij baby’s en kinderen afgeraden.

      • Geef continue borstcompressies tot de hulpdiensten aankomen.

      • Geef geen mond-op-mondbeademingen, tenzij het kind een huisgenoot is.

      • Gebruik een AED indien beschikbaar. (Voor baby’s wordt een AED doorgaans niet gebruikt.)

      • Was of desinfecteer je handen.
        
        

   3. Luchtwegbelemmering door een vreemd voorwerp
      Wanneer iemand het slachtoffer is van een luchtwegbelemmering door een vreemd voorwerp, moet het slachtoffer in eerste instantie aangemoedigd worden om te hoesten. Zet een slachtoffer van een luchtwegbelemmering geen mondmasker op. Als het slachtoffer er al een draagt, laat hem dit dan afzetten. Kan hij dit niet zelf, help hem dan om het mondmasker af te zetten.
      
      De hulpverlener dient bij benadering van het slachtoffer wel zelf een mondmasker op te zetten, en de omstaanders aan te manen om voldoende afstand van het slachtoffer te nemen.
      
      
      

Na het verlenen van eerste hulp

Geef de contactgegevens van alle eerstehulpverleners die in contact kwamen met het slachtoffer mee met het slachtoffer. Op deze manier kunnen de ‘Contact Tracers’ van het Agentschap Zorg en Gezondheid contact met je opnemen indien het slachtoffer achteraf positief blijkt te testen op het coronavirus.