Respect voor de doden

Sanaa – Begin oktober vielen er vele burgerdoden tijdens een begrafenis in Jemen. Een wake, waarop enkele honderden personen aanwezig waren, werd toen het doelwit van enkele aanvallen.

Het gewapend conflict in Jemen is ondertussen twee jaar bezig. De laatste weken is er opnieuw een intensifiëring van luchtaanvallen op te merken. Het Internationale Rode Kruiscomité (ICRC) roept alle partijen bij het conflict op om het internationaal humanitair recht na te leven. In het bijzonder door respect te hebben voor burgers en goederen van burgerlijke aard. Zij mogen nooit het doelwit zijn van een rechtstreekse aanval! In het bijzonder benadrukken ze dat het gebruik van explosieve wapens met een grote impactradius moet vermeden worden in dichtbevolkte gebieden.  

Respect voor de doden

Het internationaal humanitair recht heeft ook regels over het eervol behandelen van de overledenen, ongeacht of dit strijders of burgers zijn. 

Het respectvol omgaan met de doden bestaat uit verschillende verplichtingen. Deze verplichtingen gelden zowel in internationaal als in niet-internationaal gewapende conflicten.

Het zoeken, verzamelen en identificeren van doden

Wanneer de omstandigheden het toelaten, en in het bijzonder na een aanval, moeten de partijen bij een conflict zonder uitstel alle mogelijke maatregelen nemen om de overledenen te gaan zoeken, verzamelen en evacueren. Dit dienen ze te doen zonder enig onderscheid.

Deze verplichting is een ‘middelenverbintenis’. Dat betekent dat partijen alle maatregelen moeten nemen die mogelijk zijn. Dit kan ook bijvoorbeeld door niet zelf de doden te gaan zoeken wanneer men niet over de middelen beschikt om dit te doen, maar toe te staan dat humanitaire organisaties de overledenen zoeken en verzamelen.

De partijen moeten ook alle aanwezige informatie in verband met de identificatie van de overledenen verzamelen en bewaren. Indien autopsie gebeurd dient ook dit verslag bewaard te worden. Een overlijdensakte moet worden opgesteld.

Testamenten en persoonlijke bezittingen

Testamenten en andere persoonlijke bezittingen van waarde voor de familie van de overledenen, geld en alle op de doden gevonden voorwerpen worden in verzegelde pakketten bewaard en indien mogelijk doorgestuurd naar de familieleden. 

Verminking van de lichamen van overledenen is verboden

Alle partijen bij een gewapend conflict moeten alle mogelijke maatregelen nemen om te voorkomen dat lichamen van overledenen worden beroofd of verminkt.

Deze verplichting werd voor het eerst gecodificeerd in het Verdrag van Den Haag van 1907 maar is nu ook terug te vinden in de Verdragen van Genève van 1949 en de twee Aanvullende Protocollen van 1977.

Het verminken van lichamen van overledenen is een oorlogsmisdaad en valt onder het verbod van het schenden van de persoonlijke waardigheid, in het bijzonder vernederende en onterende behandeling.

Respectvol begraven van doden

De doden moeten op een respectvolle manier begraven worden. Crematie is enkel mogelijk wanneer dit voor hygiënische omstandigheden noodzakelijk is, wanneer de religieuze overtuiging van de overledene dit voorschrijft is of wanneer dit de uitdrukkelijk wens van de overledene is.

Overledenen hebben ook recht op individuele graven. Massagraven mogen enkel gebruikt worden wanneer de omstandigheden niet toelaten om individuele graven te voorzien. De graven worden indien mogelijk ook bijeengebracht worden per nationaliteit van de overledenen.

Overbrengen van de restanten naar het land van herkomst

De partijen bij een conflict moeten de plek waar ze de overledenen hebben begraven of waar ze de assen na crematie verzamelen bijhouden opdat latere opgravingen mogelijk zijn en men de doden kan overbrengen naar het land van herkomst.

Informeren van de familieleden

Iedereen heeft het recht om te weten wat er met zijn familieleden is gebeurd. Bovenstaande verplichtingen dragen bij tot deze verplichting. Eens de overledenen geïdentificeerd zijn dienen de familieleden op de hoogte te worden gebracht.

Zo kunnen familieleden de graven van hun geliefden bezoeken en/of indien mogelijk hun lichamen laten overbrengen.