Safety first, niet in de praktijk

Het Rode Kruis besteedt al verschillende jaren aandacht aan de problematiek van aanvallen op de gezondheidszorg. Zo kwam van 17 tot en met 19 mei 2016 de Movement Reference Group (MRG) samen om uitdagingen en prioriteiten uit te wisselen over Health Care in Danger (HCiD). De nationale implementatie van internationale regels stond centraal.

Health Care in Danger 

Van communicatiecampagne tot de oprichting van een community of concern…

Het Health Care in Danger initiatief begon met een communicatiecampagne in 2011 met als doel bewustzijn te creëren over de problematiek van aanvallen op medisch personeel en hun patiënten, medische faciliteiten en vervoersmiddelen. Deze campagne kwam er nadat op de 31ste Internationale Conferentie van de Rode Kruis en Rode Halve Maanbeweging in 2011 een resolutie over deze problematiek was aangenomen.

Deze campagne wordt aangevuld met een tweede doelstelling: het creëren van een ‘Community of Concern’ (een gemeenschap van betrokken actoren). Ter ondersteuning hiervan is er een online platform waar artsen, verpleegkundigen, wapendragers en NGO’s hun ervaringen, uitdagingen en activiteiten in kader van Health Care in Danger kunnen delen.

Health Care in Danger beoogt het mobiliseren van staten en de Community of Concern voor een betere toegang tot de gezondheidszorg. Dit heeft onder andere als doel om tot een betere implementatie van de regels van het internationaal humanitair recht op nationaal niveau te komen.

Om het met de woorden van het Egyptische Rode Kruis samen te vatten: het is de bedoeling om een cultuur te creëren van respect voor medische personeel en medische faciliteiten, waardoor de bescherming voor medisch personeel en faciliteiten vanuit de gemeenschap zelf komt.  

Enkele historische stappen in de goede richting

Sinds 2011 zijn er een aantal grote stappen vooruit gezet, waardoor het initiatief ondertussen meer is dan enkel een campagne.

• De Verenigde Naties nam in 2014 4 resoluties aan over de bescherming van medisch personeel in gewapende conflicten.
  
  
• Tijdens de 32ste Internationale Conferentie van de Rode Kruis en Rode Halve Maanbeweging in december 2015 werd opnieuw een resolutie aangenomen. Deze resolutie geeft als het ware een stappenplan mee om de best practices en conclusies, verzameld tijdens verschillende workshops in de periode 2011 -2015, in de praktijk te brengen. Ook actoren die enkel een waarnemende rol hebben op deze conferentie, zoals gezondheidsorganisaties, hebben hun invloed uitgeoefend voor deze resolutie, wat vernieuwend is ten aanzien van de eerdere resolutie in 2011.
  
  
• Op 3 mei 2016 heeft de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties resolutie 2268 goedgekeurd. Deze resolutie herinnert aan het belang van naleving van de regels van internationaal humanitair recht in het algemeen. In het bijzonder benadrukt het de specifieke regels betreffende de bescherming van medisch personeel, medische faciliteiten en transportmiddelen. De bezorgdheid wordt geuit dat de aanvallen op deze laatste toenemen. In de resolutie worden de staten opgeroepen om ervoor te zorgen dat de regels ter bestraffing voor schendingen tegen medisch personeel, medische faciliteiten en transportmiddelen worden opgenomen in de nationale wetgeving.

   

Daarnaast is er binnen de Rode Kruis en Rode Halve Maanbeweging een Movement Reference Group opgericht die een nieuwe dimensie geeft aan de campagne.

Movement Reference Group

De Movement Reference Group (MRG) is opgericht in 2012. Momenteel zijn zo’n 30 nationale Rode Kruisverenigingen, de Internationale Federatie van het Rode Kruis en de Rode Halve Maanverenigingen (IFRC) en het Internationale Rode Kruiscomité (ICRC) lid van deze groep. De MRG heeft als doel om feedback en advies te geven aan het Health Care in Danger-team van het ICRC over activiteiten en uitdagingen verbonden aan de sensibilisering over dit thema. Daarnaast bevordert de groep de nationale implementatie van de internationale regels en best practices.

Jaarlijks komt de MRG samen in Genève. De eerste twee dagen van deze driedaagse meeting zijn in aanwezigheid van de leden van de Community of Concern. Tijdens de derde dag concretiseert de MRG de bedenkingen van de eerste dagen in duidelijke actiepunten die ze het komende jaar op de agenda plaatst.

Enkele bedenkingen en uitdagingen die tijdens deze drie dagen aan bod kwamen:

Safety first

Het eerste wat gezondheidsverleners leren is: veiligheid eerst (Safety first). Zowel de veiligheid van de hulpverlener zelf als van de patiënt zijn de eerste prioriteit. Dergelijke risicoanalyse klinkt in theorie gemakkelijker dan het in praktijk is. Vaak moeten hulpverleners in enkele seconden een inschatting kunnen maken van de situatie. Hoe leren we hen deze vaardigheid aan zodat zij kunnen omgaan met moeilijke dilemma’s?

Een ander element heeft te maken met de beveiliging van medische faciliteiten. Er moet steeds een balans gevonden worden tussen enerzijds de vrije toegang tot gezondheidszorginstellingen versus het beschermen en beveiligen van deze locaties.

Waarover praten we?

Een vraag die tijdens deze drie dagen geregeld aan bod kwam is: waarover praten we juist? Health Care in Danger wordt in de resoluties die hierboven beschreven werden, voornamelijk benaderd vanuit de situatie van gewapende conflicten en andere noodsituaties. Dit is echter slechts een kleine niche  waarop Health Care in Danger op van toepassing kan zijn. Er mag niet vergeten worden dat elke nationale context anders is en dat algemene richtlijnen en aanbevelingen daarom niet voor iedereen van toepassing zijn. Het contextualiseren van de boodschap is daarom van belang om betrokkenheid te creëren in de gemeenschap en bij de overheid voor dit initiatief.

Beschermende kledij

In sommige landen zoals bijvoorbeeld Ecuador is het positief wanneer Rode Kruisvrijwilligers met beschermende kledij op de plaats van een incident verschijnen. Onder beschermende kledij verstaan we onder andere gasmaskers, kogelvrijevesten en helmen. Deze kledij staat in Ecuador symbool voor een ‘rijke’ organisatie en geeft vertrouwen aan de patiënten. Op andere plaatsen wordt deze kledij juist als angstaanjagend beschouwd.

Dergelijke kledij kan een vals gevoel van veiligheid creëren, zowel omdat medische hulpverleners risico’s anders gaan inschatten, als ook omdat deze kledij gewild kan zijn door derden. In landen waar beschermende kledij wordt aanvaard kunnen er discussies ontstaan over de kwaliteit van deze kledij. Er is nooit voldoende bescherming. Zo werd als voorbeeld aangehaald dat er verschillende types kogelvrije vesten er bestaan met elk zijn specifieke voor- en nadelen. Welke kies je dan?

Eigen verantwoordelijkheid mag niet onderschat worden

Respect voor medisch personeel en medische faciliteiten en vervoersmiddelen begint bij het respect dat hulpverleners zelf tonen ten aanzien van de medische faciliteiten en vervoersmiddelen. Een van de aanbevelingen luidt dan ook om een deel van de verantwoordelijkheid bij het medisch personeel zelf te leggen. 

Ambulanciers mogen bijvoorbeeld een ambulance enkel gebruiken voor het vervoeren van zieken en gewonden, niet voor het transporteren van familieleden.

Waar is het ziekenhuis?

Bij rampen is het van belang om te weten waar de dichtstbijzijnde medische faciliteiten gelegen zijn. Ook het aantal bedden en de specialisatie spelen op zo’n moment een belangrijke rol. Voor veel landen is  het merendeel van deze informatie  online beschikbaar, maar zeer versplinterd en het is niet altijd mogelijk om in te schatten hoe up to date de informatie is.

Om tegemoet te komen aan dit gegeven is er een nieuwe website, www.healthsites.io, opgericht waar deze informatie verzameld wordt. De bedoeling is dat de medische gemeenschap zelf hun gegevens kan updaten wanneer noodzakelijk. Dit laatste werkt uiteraard alleen als de medische gemeenschap op de hoogte is van het bestaan van deze website en het nut ervan inziet.