Cash transfers voor kwetsbare families op de vlucht in Iraaks-Koerdistan
De gevolgen van het conflict in Syrië zijn al lang merkbaar ver over de landgrenzen heen. In juni 2014 vloeide het conflict over naar Irak, waar er ondertussen 3,2 miljoen mensen hun woonplaats hebben verlaten op de vlucht voor het geweld. Veel van deze mensen hebben een voorlopig onderkomen gevonden in Iraaks-Koerdistan. Ook 250.000 Syrische vluchtelingen vinden een tijdelijke thuis in deze regio, zowel in vluchtelingenkampen als bij gastgezinnen.
Ondanks de nabijheid bij het conflict, blijft de economie in Iraaks-Koerdistan wel normaal functioneren. Daarom zet het aanwezige Rode Kruis en Rode Halve Maan een innovatief instrument in om de gevluchte families te ondersteunen in hun dagdagelijkse noden: cash transfers.
Cash transfers?
Wat moet je je voorstellen bij een woord als cash transfers? Wel, heel gemakkelijk: geld. De getroffen families krijgen 200 dollar uitbetaald en kunnen zelf kiezen waaraan ze deze spenderen. Terwijl sommige families met deze som gebruiksgoederen zoals eten, kleren of bouwmateriaal zullen kopen, kunnen andere er dan weer voor kiezen om het geld te investeren in het opstarten van een kleine onderneming.
Cash transfers worden steeds vaker ingezet binnen humanitaire hulpverlening. In 2004 bedroegen ze nog maar 1% van alle humanitaire hulp, terwijl ze vandaag reeds goed zijn voor 6%. Het merendeel van de hulp verloopt dus nog steeds in-kind waarbij goederen zoals dekens en voedsel veelal worden ingevlogen. Toch zijn steeds meer actoren binnen het humanitaire veld overtuigd van de meerwaarde die cash-transfers kunnen bieden. ‘Why not cash?’ is de vraag die aan de basis van elk humanitair project zou moeten liggen.
Vele voordelen
Cash transfers vertrekken vanuit de visie dat mensen zelf het best weten wat ze nodig hebben. In een oorlogssituatie zoals in Syrië en Irak, helpen ze om de waardigheid van de getroffenen te herstellen en stapvoets terug te keren naar een normale situatie. Daarnaast vloeien de gespendeerde dollars meteen terug in de lokale economie, wat de relatie tussen de gastgemeenschappen en de personen op de vlucht ten goede komt. Ook de transparantie en de snelheid van de hulpverlening wordt verhoogd.
Op financieel vlak zijn cash transfers ook efficiënter dan in-kind hulp. Bij deze laatste vorm wegen de kosten voor aankoop, transport en stockage zwaar door terwijl er bij cash, eenmaal een goed functionerend betaalsysteem op poten gezet, heel weinig gebruikskosten zijn.
Volgens een wetenschappelijke studie, uitgevoerd in 4 landen, kunnen met hetzelfde geld tot 18% meer mensen geholpen worden. In tijden waarin er te weinig middelen zijn om alle humanitaire noden te verlichten, is dit een belangrijk argument.
Ook de flexibiliteit van cash transfers komt de effectiviteit van de hulp ten goede. De getroffen families worden geconfronteerd met een groot aantal noden tegelijkertijd en vinden niet altijd het gepaste antwoord bij de goederen en diensten die hulporganisaties kunnen aanbieden. 70% van de Syrische vluchtelingen in Irak geeft aan reeds gekregen hulpgoederen te hebben verkocht of ingeruild om die zaken te bekomen die ze op dat moment meer nodig hadden. In zo’n complexe situaties ontbreekt het de hulporganisaties vaak aan real-time informatie over welke noden op dit moment het dringendst beantwoord moeten worden.
De positieve gevolgen van cash transfers blijven trouwens vaak onder de radar omdat ze niet zichtbaar zijn voor de humanitaire organisaties ter plaatse. In een noodsituatie zien getroffen families zich vaak genoodzaakt om hun kinderen van school te houden of hun zaaigoed of jonge dieren te verkopen. Dit zorgt ervoor dat ze, eenmaal de ramp voorbij, nog lang de negatieve gevolgen blijven voelen. Cash transfers kunnen er voor zorgen dat slachtoffers zo’n negatieve overlevingsstrategieën niet hoeven te nemen, wat hen veel weerbaarder maakt voor de toekomst.
Geen wondermiddel?
Hoewel de voordelen veelvuldig en belangrijk zijn, komt er ook kritiek. Criticasters stellen vaak dat cash transfers gemakkelijk gebruikt kunnen worden om bv. alcohol of tabak te kopen. Bewijs voor deze stelling ontbreekt. Uit monitoringverslagen van humanitaire organisaties blijkt dat mensen cash eerder wijselijk spenderen. Een tot de verbeelding sprekend voorbeeld: tijdens een wetenschappelijk experiment in het West-Afrikaanse Liberia werd er cash gegeven aan drugsverslaafden en alcoholisten uit de sloppenwijken van de hoofdstad Monrovia. Het bleek dat ook zij het gekregen geld besteed hadden aan voedsel, kleren en medicijnen.
Toch mag er niet lichtzinnig omgesprongen worden met cash transfers. Elke humanitaire situatie is immers anders. De keuze welke optie de beste is, cash of in-kind, hangt sterk af van de vraag of de noodzakelijke goederen te vinden zijn op de lokale markt. Als er na een langdurige droogte geen voedsel meer beschikbaar is of enkel nog maar tegen torenhoge prijzen , is het logisch dat het invliegen van voedselhulp de betere oplossing is. Het spreekt ook vanzelf dat het vaccineren van kinderen of het heropbouwen van stevige huizen, nooit kan aangepakt worden door cash alleen.
In Iraaks-Koerdistan werken lokale markten en dus zijn voor het Rode Kruis en Rode Halve Maan cash transfers een essentieel instrument om de families op de vlucht zo goed mogelijk te ondersteunen. Dankzij een subsidie van de Vlaamse Overheid kan het Rode Kruis-Vlaanderen binnenkort de 967 meest kwetsbare families van zo’n cash transfers voorzien.
Een delegatie van Rode Kruis-Vlaanderen bracht zaterdag 9 april alvast een bezoek aan het vluchtelingenkamp van Galiwan bij de Koerdische hoofdstad Erbil. Het kamp werd gebouwd met de steun van het Rode Kruis en de bewoners kunnen er beschikken over bescheiden stenen hutten, met toegang tot sanitaire voorzieningen en gezondheidszorg.
