Familiehereniging in de Balkan

Op 22/09 kreeg ik telefoon van het Central Tracing Agency van het ICRC in Genève: het Rode Kruis in de Balkan had dringend ondersteuning nodig voor het aanbieden van tracingdiensten aan de duizenden migranten die er dagelijks door de regio trekken.  Zo kwam het dat ik enkele dagen later voor drie weken naar de Balkan vertrok, gepakt met kledij voor alle weersomstandigheden en een tweede valies vol ICT materiaal: telefoons, laders, verlengkabels, computer, camera en zelfs 2 printers inclusief papier.

De vluchtelingenstroom

Op dit moment trekken dagelijks duizenden migranten door de Balkan.  Ze komen aan in Griekenland, meestal vanuit Turkije.  Vanuit Athene worden ze met bussen tot aan de Macedonische grens gebracht.  De vluchtelingen steken te voet de grens over aan een onofficiële overgang en worden dan aan de Macedonische kant geregistreerd door de Macedonische autoriteiten.  Daarna worden ze op een bus of trein gezet naar de grens met Servië. Daar gebeurt opnieuw hetzelfde: de grens overstappen, geregistreerd worden, wachten op vervoer.  Zo gaat de tocht door Macedonië, Servië, Kroatië, Slovenië, tot in West-Europa.  Op alle plaatsen waar mensen de grens oversteken, zijn er registratiekampen opgericht door de overheden.  Dagelijks worden gemiddeld zo’n 5000 mensen geregistreerd in elk kamp.

De transitkampen

Die registratie- of transitkampen zijn allemaal tentenkampen: sommige kampen zijn snel-snel opgericht en klein, andere zijn groot en op professionele wijze gebouwd door militairen.  Deze transitkampen bieden geen slaapplekken, mensen kunnen hooguit enkele uren blijven tot ze verder moeten trekken met bus, trein of taxi.  Hulporganisaties zijn er talrijk aanwezig en bieden medische hulp, water & voedselpakketten, babypakketten, kledij, enz.  Eén iets ontbreekt echter overal: minimaal comfort.  Er zijn geen verwarmde tenten, geen warme maaltijden of warme dranken, geen douches, geen veldbedden.  Zitten of dutten doe je op de grond, je eet enkel koekjes, chips en soms een stuk fruit uit het zakje van het voedselpakket, wachten op de bus moet buiten in de regen.  Een nachtje slapen in een bed is niet mogelijk. 

Gevgelija & Opatovac

Het plaatsje waar de migranten vanuit Griekenland Macedonië binnenkomen heet Gevgelija.  In het transitkamp daar werden nog geen tracingdiensten aangeboden.  Op naar Gevgelija dus.  Mijn opdracht klonk eenvoudig: begin er maar aan!  Met een collega van het Macedonische Rode Kruis besloten we om meteen een zogenaamd RFL Communication Point op te zetten.  RFL staat voor Restoring Family Links - familiebanden herstellen.  Concreet betekent dat: mensen helpen om hun familie (in het thuisland, een derde land of onderweg) te contacteren of om hun familie terug te vinden.  Wie hiervoor de hulp van het Rode Kruis nodig heeft, kan naar het RFL Communication Point komen. 

De tweede plek waar ik heen gestuurd werd, was het registratiekamp aan de Servisch-Kroatische grens in Opatovac.  Daar was al een RFL Communication point opgezet, en was het vooral mijn taak om een assessment uit te voeren, een inschatting maken van de noden – zowel bij de vluchtelingen als bij het Kroatische Rode Kruis.  Uit interviews met de vluchtelingen bleek dat de noden nog steeds heel hoog waren, en dat het Kroatische Rode Kruis meer personeel en middelen nodig had.  Zij zullen dan ook hun werking gevoelig uitbreiden.

Smartphones

Een mobiele telefoon is het allerbelangrijkste middel om met vrienden en familie in contact te kunnen blijven.  Even kunnen laten weten waar je bent en hoe het met je gaat is een grote steun als je in moeilijke omstandigheden moet vluchten, maar ook een opluchting voor de familie die is achtergebleven.  Maar om een telefoon daadwerkelijk te kunnen gebruiken heb je een oplader nodig, elektriciteit, internetverbinding, een SIM kaart die werkt in het land waar je je bevindt en de mogelijkheid om krediet te kopen.  Omdat de meesten zelf over een smartphone beschikken, kwamen de vluchtelingen voornamelijk naar het RFL punt om hun GSM op te laden en om de Wi-Fi te gebruiken die wij gratis ter beschikking stelden.  Smartphones en opladers zijn echter een gegeerde buit voor dieven waardoor mensen geregeld hun toestel kwijt raakten. Ook dan konden ze bij ons terecht voor het gebruik van een smartphone of een oplader, of voor een gratis telefoongesprek naar de familie.

Familiehereniging

Al te vaak raken families van elkaar gescheiden onderweg.  Soms worden ze van elkaar gescheiden door de ordediensten. Terwijl de ene helft van de familie al op de trein stapt, houdt de politie aan de ingang van het registratiekamp de andere helft nog tegen.  De trein vertrekt richting Servië, en de rest van de familie is nog in Macedonië.  Soms is er verwarring bij het opstappen op de bussen: is die persoon nu al opgestapt en vertrokken?  Moeten ze nu wachten of beter al vertrekken?  Ook medische interventies kunnen families scheiden: een jong koppel keert met hun baby terug uit de kliniek en merkt dat hun familie niet meer in het kamp is.  Wanneer zijn ze vertrokken?  En zullen ze op hen wachten aan de volgende grensovergang? 

Als mensen een dergelijk probleem hadden, probeerden wij hen zo snel mogelijk te helpen om duidelijkheid te krijgen over de situatie.  Dat deden we door te bellen naar de collega’s van het Rode Kruis bij de vorige of de volgende grensovergang.  Zij spoorden dan de familieleden op in het kamp waar zij werkten met behulp van een megafoon.  Eenmaal gevonden, werd de familie in de Rode Kruistent gehouden waar zij konden wachten tot de rest van de familie zich weer bij hen voegde.  Werken rond preventie is dan ook een belangrijke taak voor het Rode Kruis: we maakten er dagelijks werk van om vluchtelingen, collega’s, medewerkers van andere hulporganisaties, spoedartsen, politie en militairen bewust te maken van het gevaar om van elkaar gescheiden te raken.  Telkens stelden we eenvoudige maatregelen voor om scheidingen te voorkomen: groepen niet opsplitsen voor registratie, mensen niet verplichten om op een bus te stappen als de familie niet compleet is, families samen naar het ziekenhuis laten gaan, telefoonnummers van buiten leren, enz.

Familiehereniging #2

Na 3 weken zelf gescheiden te zijn van man en kind werd het hoog tijd voor mijn eigen gezinshereniging. Maar ik kon met een gerust hart vertrekken: het RFL communication point in Gevgleija blijft operationeel in de goede handen van het Macedonische Rode Kruis.  Ondertussen werken daar 3 enthousiastelingen de klok rond om vluchtelingen zo goed mogelijk te helpen hun familie te contacteren. 

Het kamp in Opatovac werd intussen verhuisd naar een winterkamp in gebouwen in plaats van tenten.  Hopelijk zal het wat meer comfort bieden voor de vluchtelingen, maar ook voor al die Rode Kruisers die er nu al maandenlang het beste van zichzelf geven.