Inwerkingtreding van het Derde Aanvullende Protocol voor België

Vandaag treedt het Derde Aanvullende Protocol van 2005 in werking voor België. Dit Protocol erkent een bijkomend embleem in de vorm van een rood gekanteld vierkant op een witte achtergrond en naar welk verwezen wordt met de termen het ‘embleem van het Derde Protocol’ of het ‘rode kristal’.

Van een universeel embleem naar meerdere emblemen
Het Verdrag van Genève van 22 augustus 1864 betekende de geboorte van het modern internationaal humanitair recht (IHR). Dit Verdrag erkent het rode kruis embleem als de visualisering van de neutrale status en het beschermingsstatuut door het IHR gegeven aan medisch personeel en medi-sche faciliteiten in tijden van gewapende conflicten. De kracht van een universeel symbool werd in die tijd als onontbeerlijk beschouwd.

Tegen het einde van de 19de eeuw gebruikten sommige staten echter ook de rode halve maan en de rode leeuw en zon in plaats van het rode kruis. Dit gebruik werd erkend in het Verdrag van Genève van 1929 waardoor twee bijkomende emblemen werden erkend als beschermingssymbolen met eenzelfde waarde als het rode kruis. De rode leeuw en zon wordt vandaag niet meer gebruikt, maar is wel nog een beschermd embleem.

Toch wordt de idee van één symbool nog niet opgegeven. In de eerste helft van de 20ste eeuw werd dit onderwerp uitvoerig besproken in verschillende experten meetings en tijdens conferenties van de Rode Kruis en Rode Halve Maanbeweging. Verschillende opties werden besproken:

Terugkeren naar het rode kruis als uniek symbool. Hoewel de hoop voor deze oplossing groot was, kwam gelijktijdig ook de erkenning dat dit onmogelijk is.
Het aantal uitzonderingen uitbreiden waarbij elk land een eigen rood symbool op een witte achtergrond mag kiezen. Dit idee werd echter afgewezen omdat het gevaar bestaat dat na-tionale en religieuze symbolen worden gekozen die afbreuk doen aan de neutraliteit en omdat een veelvoud van beschermingstekens de universaliteit ondermijnt. 

Een derde optie die besproken werd, is het afschaffen van alle huidige tekens en het introduceren van een nieuw embleem. Het afschaffen van een embleem met universele erkenning en een status van lange duur zou echter de bescherming van  beschermde personen in ge-vaar brengen.
Men kwam niet tot een oplossing en in de Verdragen van Genève van 1949 werden de drie symbolen hernomen. In de voorbereidende teksten bij het Eerste Verdrag van Genève van 1949 werd verwezen naar de emblemen als de tekens van ‘respect voor het individu die lijdt en weerloos is, die moet worden geholpen, hetzij vriend of vijand, en dit zonder onderscheid van nationaliteit, ras, religie, klasse of mening’. Ondanks deze verwijzing krijgen de emblemen in sommige contexten toch een politieke of religieuze connotatie toegewezen.

Derde Aanvullende Protocol
Om tegemoet te komen aan deze verkeerde connotaties hebben de Staten Partij bij de Verdragen van Genève het Derde Aanvullende Protocol aangenomen tijdens de Diplomatieke Conferentie in december 2005.

De keuze voor een rood gekanteld vierkant is het resultaat van een lang selectieproces. Het symbool mocht geen politieke, religieuze of enige andere connotatie hebben zodat universeel gebruik mogelijk is.

Het rode kristal heeft niet als doel om het rode kruis en de rode halve maan te vervangen, maar is bedoeld als bijkomende keuze. Het Derde Aanvullende Protocol is aangenomen ter voorkoming van verdere proliferatie van andere niet-erkende emblemen.

De drie emblemen, het rode kruis, de rode halve maan en het rode kristal zijn evenwaardig en moeten eenzelfde bescherming krijgen in de nationale wetgeving van de staten. Ze hebben ook dezelfde beschermende waarde.

Een bijkomend nieuw element in dit Derde Protocol is de mogelijkheid voor het medisch personeel en de geestelijke verzorgers van de strijdkrachten van de Hoge Verdragsluitende Partijen om, onverminderd hun huidige embleem, tijdelijk gebruik te maken van een van de andere beschermde emblemen indien dit de bescherming bevordert. Bijvoorbeeld wanneer zij in een land actief zijn waar een ander embleem officieel in gebruik is.

België
72 landen hebben tot nu toe het Derde Aanvullende Protocol geratificeerd. België deed dit op 12 mei 2015, waardoor het Protocol op 12 november 2015 voor België in werking treedt. 

De Belgische wet van 4 juli 1956 beschermt het gebruik van het rode kruis en de rode halve maan en de benaming van deze emblemen op nationaal niveau. Het legt eveneens straffen op voor schendingen ervan.

Door de wetswijziging van 22 november 2013, gepubliceerd op 20 december 2013 in het Belgisch Staatsblad, werd de wet van 1956 aangepast. Hierdoor wordt het rode kristal naast het rode kruis en de rode halve maan erkend als beschermd embleem.