Op de vlucht

27 april 2016 – De jaarlijkse lessenreeks over internationaal humanitair recht zit er weer op. Vorige week werd de 19de editie afgesloten met een les over het actuele thema ‘Op de vlucht’.

In deze les werd aandacht besteed aan de bescherming van personen op de vlucht, een onderwerp dat vandaag niet meer weg te denken is uit de dagdagelijkse berichtgeving.

Hoe worden personen op de vlucht onder het internationaal humanitair recht (IHR) beschermd? Wat is het verschil tussen een vluchteling en een intern ontheemde? Hoe verhoudt de bescherming van vluchtelingen onder IHR zich met de bescherming onder het vluchtelingenrecht? Welk mandaat hebben UNHCR (United Nations High Commissioner for Refugees) en IOM (International Organization for Migration)? Hoe zoekt Tracing naar vermisten en welke hulp wordt er voorzien binnen asielcentra? Dat zijn enkele vragen waarop vier sprekers tijdens deze les een antwoord boden op basis van hun professionele ervaringen.

Bescherming onder het IHR en vluchtelingenrecht

Voordat de experten het woord namen, werd eerst het juridisch kader van de bescherming voor personen op de vlucht toegelicht. De definities van vluchteling, subsidiair beschermde en ontheemde werden geduid. Personen op de vlucht tijdens een gewapend conflict worden beschermd als burger. Het is evident dat de naleving van het internationaal humanitair recht moet voorkomen dat mensen op de vlucht moeten slagen. Helaas vormt net de naleving van het internationaal humanitair recht een van de grootste humanitaire uitdagingen.

Het gedwongen verplaatsen van burgers is bovendien een ernstige inbreuk op het internationaal humanitair recht. De enige uitzonderingen hierop zijn verplaatsing vanwege de veiligheid van de burgers of wegens dwingende militaire redenen.

Hoogste aantal vluchtelingen sinds WOII

De eerste spreker was Mieke Verrelst, vertegenwoordiger van UNHCR. Op basis van cijfers werd het belang aangetoond van het mandaat van UNHCR.

Meer dan 60 miljoen mensen ter wereld zijn op de vlucht, waarbij 51% van deze mensen onder de 18 jaar oud is. Dit is het hoogste aantal sinds de Tweede Wereldoorlog. Bijna de helft van alle vluchtelingen komt uit drie landen: Syrië, Afghanistan en Somalië.

Het opvangen van personen op de vlucht in vluchtelingenkampen moet een uitzondering moet blijven voor UNHCR. Als er geen alternatief is, dan moet er aandacht wordt besteed aan de interactie tussen het vluchtelingenkamp en de lokale bevolking en economie.

Personen op de vlucht op weg naar Europa: herstel van familiebanden

Vervolgens werd de overstap gemaakt naar de huidige ‘vluchtelingencrisis’ in Europa. Verschillende sprekers waren echter van mening dat men in Europa niet kan spreken van een crisis, omdat de capaciteit bestaat om met deze uitdagingen om te gaan.

Op weg naar hier verliezen familieleden elkaar soms uit het oog. De Tracing-diensten van de nationale Rode Kruis- en Rode Halve verenigingen proberen het contact tussen familieleden te herstellen. Sofie Van Belleghem van Tracing, lichtte de verschillende methoden toe, waaronder de ‘salamat’ (een mondelinge boodschap die wordt overgebracht tussen gedetineerde en familie) of ‘books of belongings’ (een boek met spullen die werden gevonden bij overledenen, zodat mensen hun geliefden die overleden zijn kunnen identificeren). Lees ook haar verhaal over de Balkan-route.

Een correcte leefsituatie in de asielcentra

Eens personen op de vlucht in België aankomen en ze een asielaanvraag instellen hebben ze recht op opvang. André Bockstal, van de dienst Opvang Asielzoekers bij Rode Kruis-Vlaanderen, lichtte toe hoe de organisatie omgaat met de toename van asielzoekers in België. Momenteel verblijven de inwoners gemiddeld 1 jaar in de asielcentra.

In de asielcentra van het Rode Kruis wordt in de eerste plaats ingezet op een correcte leefsituatie. Zo kunnen andere noden waaronder medische verzorging en psychosociale ondersteuning worden verminderd of zelfs voorkomen.

Vrijwillige terugkeer of niet?

Valon Halimi, spreker voor IOM (International Organization for Migration), sloot de les af. IOM werkt via vier pijlers (1) migratie en ontwikkeling, (2) faciliteren van migratie, (3) reguleren van migratie en (4) gedwongen verplaatsing aanpakken.

De spreker sloot af met de terugkeer naar Irak te belichten. Zo ziet IOM dat de teleurstelling in de gastvrijheid een grote reden is die terugkomt bij mensen die een terugkeerproject doorlopen.

Uit de vragen van de deelnemers bleek dat dit een thema is dat niemand onberoerd laat. Wij kunnen alleen maar hopen dat door enkele deskundigen aan het woord te laten, enkele prangende vragen beantwoord werden.