De atoombommen op Hiroshima & Nagasaki: never again?
75 jaar nadat de nucleaire bommen op Hiroshima en Nagasaki hun allesvernietigende kracht demonstreerden, moeten we helaas vaststellen dat ook vandaag het risico op een kernwapenontploffing hoog is. Wegens de omvangrijke humanitaire gevolgen, het gebrek aan toereikende hulpcapaciteit om adequaat te kunnen reageren op een dergelijke ramp en de algemene onverenigbaarheid van het gebruik van nucleaire wapens met het internationaal humanitair recht, roepen we staten op om het doel van een wereld zonder kernwapens na te streven. Alleen zo kan een herhaling van de desastreuze geschiedenispagina over Hiroshima en Nagasaki vermeden worden.
Humanitaire catastrofe
Toen op 6 augustus 1945 om 8u15 de atoombom op Hiroshima werd gelost, vernietigde de schok- en hittegolf in enkele luttele seconden het volledige centrum van de stad en doodde daarmee in één oogopslag 70.000 mensen. Door radiatie, brand en het gebrek aan levensnoodzakelijke middelen liep dit dodental uiteindelijk op tot 140.000, goed voor 40% van de bevolking. Hierbij werd 11,4 km² van de stad met de grond gelijk gemaakt.
Drie dagen later om 11u02 onderging de bevolking van Nagasaki een gelijkaardig drama toen een kernbom van 21.000 ton de stad met haar inwoners wegveegde. 39.000 mensen verloren daarbij meteen het leven, een dodental dat finaal opliep tot 74.000 mensen of 60% van de bevolking.
De humanitaire gevolgen van de kernwapens waren ongezien, zoals vastgesteld met eigen ogen door hulpverleners van het Japanse Rode Kruis en het Internationale Rode Kruiscomité, die voor een onmogelijke taak stonden.
Naast het enorme dodental, waren ook bruggen en (toegangs)wegen volledig vernietigd, ziekenhuizen weggeveegd, water- en voedselvoorzieningen vernield, huizen met de grond gelijk gemaakt en natuurgebieden verwoest. Overlevenden van de aanval bleven achter met derdegraads brandwonden, tijdelijke of permanente blindheid, orgaanbreuken en hevige bloedingen.
Ook jaren en zelfs decennia na de ramp blijven de gezondheidsgevolgen nog pijnlijk duidelijk, in de vorm van een sterk afgenomen levensduur, verhoogde risico’s op kanker, aantasting van organen en zelfs het doorgeven van de radiatie aan volgende generaties.
De catastrofale gevolgen van de aanvallen op Hiroshima en Nagasaki zouden echter verbleken bij de onomkeerbare menselijke en materiële schade die een atoombom vandaag zou aanrichten. Moderne kernwapens zijn namelijk 10 tot 20 keer krachtiger dan deze historische bommen en het gebruik van louter een fractie ervan zou het bestaan van de mensheid in het gevaar kunnen brengen.
Geen hulpcapaciteit
Nochtans stelt de Internationale Rode kruis – en Rode Halve Maanbeweging, met een grondige en langdurige expertise in hulpverlening en eerstehands ervaring met de impact van kernwapens in Hiroshima en Nagasaki, vast dat het onmogelijk zal zijn om toereikende hulp te bieden aan slachtoffers van een nucleaire explosie.
De atoombom die de stad Hiroshima in augustus 1945 trof, illustreert hoe moeilijk het is om humanitaire hulp in te zetten die voorziet in de behoeften van slachtoffers. Direct na de explosie was er namelijk geen of nauwelijks toegang tot medische hulp. De stad was voor 90% verwoest en de ziekenhuizen die voor het grootste deel met de grond gelijk werden gemaakt, moesten tijdelijk worden heringericht in verwoeste huizen waar zieken en gewonden op elkaar werden gepakt.
De omvang van de medische noden, de inzet van gekwalificeerd noodpersoneel onder omstandigheden die voldoen aan de huidige veiligheidsnormen in het licht van de risico's in verband met ioniserende straling, het voorzien in infrastructuur en effectieve toegang tot gebieden vernietigd, zijn uitdagingen die bijzonder moeilijk te overwinnen zijn. Bovendien blijven de identificatie van de actoren die zouden ingrijpen en de coördinatie van hun acties op dit moment onbeantwoorde vragen.
Geen enkele huidige staat of organisatie beschikt dan ook over een voldoende uitgebreide en aangepaste hulpcapaciteit om adequate respons te bieden op de humanitaire gevolgen van een dergelijke catastrofe.
Toenemend risico op gebruik
Desondanks is het risico op het (accidenteel of opzettelijk) gebruik van een nucleair wapen nog nooit zo groot geweest sinds het einde van de Koude Oorlog. Dit jaar staat de teller van het wereldwijde kernwapenarsenaal op 13.400 kernkoppen. Hiervan zijn er 1.800 in hoge staat van paraatheid en kunnen deze binnen enkele minuten gelanceerd worden.
Militaire incidenten waarbij staten met kernwapens of kernmachten en hun bondgenoten betrokken zijn, zijn in frequentie toegenomen en kernmachten hebben reeds expliciet gedreigd met het gebruik van kernwapens. Daarenboven blijven staten hun kernwapenarsenalen moderniseren, ontwikkelen ze nieuwe systemen en winnen nucleaire wapens aan belang in militaire doctrines.
Is there a way out?
Een bevraging uitgevoerd in 2019 in opdracht van Rode Kruis-Vlaanderen en Croix-Rouge de Belgique-Communauté francophone, waarbij Belgen hun mening werd gevraagd over verschillende aspecten van gewapende conflicten, laat uitschijnen dat 70% van de Belgen denkt dat het gebruik van nucleaire wapens in de toekomst opnieuw realiteit wordt. Uit diezelfde bevraging blijkt dat 83% van de Belgen nochtans vindt dat het gebruik een nucleaire wapen niet kan worden gerechtvaardigd.
Gezien het huidige veiligheidsklimaat is een wereld zonder kernwapens de enige garantie om een nucleaire explosie te vermijden. Geen enkel wapen is namelijk destructiever, geen enkel wapen veroorzaakt zoveel menselijk leed. Het is onmogelijk om te bepalen hoever de radioactieve neerslag die vrijkomt zich in tijd en ruimte verspreidt.
Waar we niet op kunnen voorbereiden, moeten we dan ook voorkomen. Sinds 1945 roept de Internationale Rode kruis – en Rode Halve Maanbeweging op tot de volledige eliminatie van kernwapens opdat deze nooit meer ingezet kunnen worden.
Het Nucleair Verbodsverdrag sluit aan bij deze oproep door aan staten het gebruik, het ontwikkelen, het bezit en de overdracht van atoomwapens te verbieden. Het erkent de onmiddellijke en langdurige desastreuze gevolgen voor mens en natuur dat kernwapengebruik veroorzaakt en verwijst naar de onverenigbaarheid ervan met het internationaal humanitair recht. In 2017 werd het Verdrag aangenomen door 122 staten. Het zal pas in werking treden 90 dagen nadat minstens 50 landen het hebben geratificeerd. Vandaag staat die teller op 40.
Naast het toetreden tot en respecteren van de verschillende internationale verdragen, moeten staten in hun streven naar een wereld zonder nucleaire wapens ook dringend maatregelen nemen die het risico op accidenteel of opzettelijk aanwenden van kernwapens verminderen.
Na 75 jaar is het immers hoog tijd dat we de nagedachtenis van de slachtoffers van Hiroshima en Nagasaki eren en toekomstige generaties behoeden voor de catastrofale gevolgen van nucleair wapengebruik.