Een historische dag: het Nucleair Verbodsverdrag treedt in werking

In navolging van de 50ste ratificatie door Honduras treedt op 22 januari 2021 het Nucleair Verbodsverdrag in werking. En dat mag best een historische dag genoemd worden! Dit verdrag is namelijk het eerste multilateraal akkoord dat kernwapens volledig verbiedt. Wij, en bij uitbreiding de hele Internationale Rode Kruis- en Rode Halve Maanbeweging, verwelkomen deze historische stap naar de eliminatie van nucleaire wapens.

Ondubbelzinnige verbodsbepalingen

Concreet verbiedt het Nucleair Verbodsverdrag het gebruik, de dreiging van gebruik, de ontwikkeling, de productie, het testen, en de opslag van kernwapens. Eveneens is het verboden om hulp te bieden aan zulke activiteiten of deze aan te moedigen, en worden staten verantwoordelijk gesteld voor de bijstand aan slachtoffers van nucleaire testen en het opruimen van verontreinigde gebieden. 

Deze expliciete en ondubbelzinnige verbodsbepalingen zijn van toepassing voor alle staten die partij zijn bij het verdrag. 

Een overwinning voor de mensheid

Op basis van de ervaring in Hiroshima en Nagasaki, roept de Internationale Rode kruis – en Rode Halve Maanbeweging sinds 1945 op tot de volledige eliminatie van kernwapens opdat deze nooit meer gebruikt kunnen worden. Onderzoek van het Internationale Rode Kruiscomité (ICRC) en de Verenigde Naties (VN) toont aan dat geen enkele overheid of internationale organisatie over toereikende en aangepaste hulpcapaciteit beschikt om tegemoet te komen aan de humanitaire gevolgen van het gebruik van nucleaire wapens.

Dat er meer dan 13.000 nucleaire wapens bestaan wereldwijd, waarvan een 1.800-tal in hoge paraatheid worden gehouden, staat in ruw contrast met deze beperkte hulpcapaciteit. Bovendien heeft de COVID-19-pandemie laten zien dat die capaciteit in situaties van grootschalige gezondheidscrises beperkt is.

In die zin is het Nucleaire Verbodsverdrag een overwinning voor de mensheid. De inwerkingtreding van dit verdrag vormt namelijk een belangrijke stap om de focus te verschuiven naar de catastrofale humanitaire gevolgen van nucleaire wapens. Daarbij aansluitend herinnert het verdrag aan de kracht van multilateralisme in een wereld die vaak gebukt gaat onder globale spanningen en uitdagingen. 

Dit is nog maar het begin

Op het moment van schrijven is het Nucleaire Verbodsverdrag door 86 staten ondertekend en hebben 51 staten het verdrag ook effectief geratificeerd. Aangezien 122 staten met het verdrag instemden in 2017 worden er nog ondertekeningen, ratificaties of toetredingen verwacht in de toekomst. Daarnaast kan er uitgekeken worden naar de eerste bijeenkomst van de statenpartijen in 2021, waar onder meer de procedureregels van het verdrag zullen worden vastgesteld. 

De inwerkingtreding van het Nucleaire Verbodsverdrag is dus nog maar het begin, en zeker niet het einde van de inspanningen. Voor de statenpartijen begint nu de implementatie en de verdere promotie van het verdrag. 

Het Nucleaire Verbodsverdrag versterkt bovendien het taboe tegen het gebruik van nucleaire wapens. Voor Staten die niet partij zijn bij het verdrag kan dit een verdere impuls zijn om hun nucleaire arsenalen te verminderen en te elimineren, in lijn met hun internationale verplichtingen, waaronder onder het Non-Proliferatie verdrag.