Pierre Zachée: hematoloog en… Rode Kruisvrijwilliger
Van 5 tot 19 oktober 2019 trok em. prof. dr. Pierre Zachée, ook voorzitter van het Belgisch Beenmergregister, naar Laos. Dat deed hij op uitnodiging van het Rode Kruis van Laos en in het kader van GAP, het Global Advisory Panel on Corporate Governance and Risk Management of Blood Services in Red Cross and Red Crescent Societies. Hij bezocht er bloedtransfusiecentra, nam er de standaardprocessen voor bloedinzameling en bloedtoediening onder de loep en gaf workshops aan medisch personeel over thalassemie.
Thalassemie en bloedarmoede
“Thalassemie is een bloedziekte aan de rode bloedcellen. In die rode bloedcellen zit hemoglobine, het eiwit dat verantwoordelijk is voor het transport van zuurstof. Hemoglobine is opgebouwd uit twee alfa- en twee bètaglobineketens. Je hebt verschillende soorten thalassemie, maar het gaat algemeen steeds om tekorten van alfa of bètaglobine op die eiwitketens. Wanneer er minder globineketens van een bepaalde soort (alfa of bèta) in de rode bloedcellen voorkomen, ontstaat er een onevenwicht in de cellen – en zijn de cellen dus minder goed in staat om zuurstof te transporteren en leven ze minder lang. Hierdoor treedt bloedarmoede op: een tekort aan rode bloedcellen, waardoor mensen die aan de ziekte lijden zich vermoeid en zwak (kunnen) voelen. Het lichaam probeert het tekort aan rode bloedcellen bij te benen, wat beenmergexpansie veroorzaakt met productie van bloed in lever en milt en afwijkingen in de beenderen tot gevolg. Omdat de rode bloedcellen afsterven, komt het ijzer vrij uit deze rode bloedcellen en ontstaat ijzeropstapeling in diverse organen, waardoor de organen op termijn gaan falen. Zo ontstaat bijvoorbeeld diabetes of lever- en hartfalen. Al deze symptomen kunnen door herhaaldelijke bloedtransfusies en ijzerafdrijvers worden voorkomen.”
In Laos gaat 40% van de bloedvoorraad naar het behandelen van thalassemiepatiënten. Door het tekort aan rode bloedcellen hebben ze nood aan ‘gezond’ bloed met een normaal hemoglobinegehalte. Thalassemie is daarom een grote medische uitdaging voor Laos, want 51% van de bevolking is drager van het gen van deze erfelijke ziekte. Dat wil zeggen dat 1 op 4 kinderen ook drager is. Daar komt bij dat de populatie in Laos de voorbije jaren aanzienlijk aan het stijgen is én er een hoge graad van inteelt onder de inwoners is. De ziekte zal dus ook in de komende jaren heel wat mensen treffen.
Pierre Zachée
Hematoloog
Workshops en analyse
“Bovenop die 40% van de bloedvoorraad voor de behandeling van thalassemie, gaat ook nog eens 20% van de bloedvoorraad naar patiënten met dengue, een ziekte die onder andere door muggen wordt doorgegeven en in subtropische regio’s voorkomt. Dengue is in feite een virale infectie. Je wordt ziek door de reactie van je lichaam op dat virus, maar die reactie is steeds van voorbijgaande aard. In Laos behandelen ze denguepatiënten echter met bloed, omdat de symptomen ervan op bloedarmoede lijken. En dat is dikwijls overbodig: de bloedtransfusies zullen de infectie niet genezen, ze behandelen enkel de symptomen, zoals vermoeidheid.”
“Die toepassingen van bloed is één van de redenen waarom ik voor Rode Kruis-Vlaanderen naar Laos reisde, op uitnodiging van het nationale Rode Kruis ter plaatse. Kerin Holloway, een medewerker van het Australische Rode Kruis, vergezelde me. Ons bezoek had twee doelen: ten eerste heb ik enkele workshops gegeven aan medisch personeel en universitairen over de behandeling van thalassemie, prenatale screening en preventie van de ziekte. Daarnaast hebben Kerin en ik de processen voor bloedafname en bloedonderzoek bekeken. Binnen het domein van de bloedinzameling is er immers consensus om op z’n minst te streven naar de fundamental standards voor bloedinzameling, en voor de bewaring en bedeling ervan. Dat zijn standaarden ter bevordering van de veiligheid en de efficiëntie van bloedinzamelingen en -toediening. Ik ontmoette zeer bekwame laboranten in Laos. Samen bespraken we de ruimte voor verbetering in bestaande procedures en formuleerden we aanbevelingen voor nieuwe processen.”
Met emeritaat, maar niet op rust!
“Zo’n reis vergt een serieuze voorbereiding: ik heb er speciaal een extra opleiding aan het Instituut voor Tropische Geneeskunde voor gevolgd. In Azië bestaan er tegenover Europa ook verschillen in bloedgroepensystemen. Zowel qua AB0, als Rhesus- en Kelldiversiteit. Maar ook bestaan er bloedgroepantigenen die hier niet voorkomen, zoals Mittelberg. Deze verschillen moet je kennen, want patiënten die geregeld bloed toegediend krijgen, ontwikkelen gemakkelijk antistoffen. Die antistoffen kunnen complicaties veroorzaken bij bloedtransfusies. Bovendien is de standaard van de gezondheidszorg in het Laos heel anders dan in België - ook dat vraagt de nodige kennis en voorbereiding om je hieraan aan te passen.”
“Sinds ik terug ben, ben ik nog steeds actief voor de GAP. Op dit moment werk ik aan een webinar over onbetaald donorschap voor bloedtransfusiecentra overal ter wereld. Die vertaal ik naar het Frans, om bijvoorbeeld ook Afrikaanse centra te bereiken. De GAP is een bilaterale samenwerking tussen de Rode kruisafdelingen in verschillende landen, onder de koepel van het Internationale Rode Kruis. Niet alle Rode Kruisverenigingen organiseren bloedinzamelingen. Om toch ondersteuning te bieden aan de verenigingen die dat wél doen, werd de GAP opgericht. Philippe Vandekerckhove, gedelegeerd bestuurder van Rode Kruis-Vlaanderen, is er voorzitter van. Op die manier proberen we niet alleen in Vlaanderen maar ook elders in de wereld voldoende en veilig bloed te voorzien.”