Oproep naar genezen coronapatiënten leidt tot klacht tegen Rode Kruis bij Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen

Mechelen, 9 april 2020. Rode Kruis-Vlaanderen lanceerde op 7 april een oproep naar plasmadonoren om te laten onderzoeken of het plasma van genezen coronapatiënten kan helpen bij de behandeling van COVID-19. Op 8 april werd de organisatie gecontacteerd door het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen (IGVM) dat een klacht ontving van een dame die misnoegd is omdat zij niet in aanmerking komt om plasma te doneren in het kader van deze oproep. Voor deze studies rekruteert Rode Kruis-Vlaanderen namelijk enkel plasma van mannelijke genezen COVID-19 patiënten. Het IGVM verwacht hierover nog meer klachten. Rode Kruis-Vlaanderen wil daarom duidelijk maken waarom vrouwen niet in aanmerking komen voor plasmadonatie in deze context. De organisatie benadrukt dat vrouwen méér dan welkom zijn en blijven als reguliere plasmadonor, ook nadat ze genezen zijn van COVID-19.  

Aanmaak antistoffen tijdens zwangerschap

Vrouwelijke genezen COVID-19 patiënten kunnen zich niet aanmelden als plasmadonor in het kader van dit klinisch onderzoek. De reden hiervoor is dat er tijdens de zwangerschap bepaalde antistoffen kunnen aangemaakt worden die voor ernstige transfusiereacties kunnen zorgen bij de ontvanger – soms met de dood tot gevolg. Voor het Rode Kruis is de veiligheid van donor én ontvanger prioritair en dus werd uit voorzorg besloten vrouwelijke kandidaten niet te laten deelnemen aan deze studies.

De aanmaak van deze antistoffen tijdens de zwangerschap wordt veroorzaakt doordat moeder en kind genetisch niet exact hetzelfde zijn: 50% van het genetisch materiaal van de baby komt immers van de biologische vader. Het immuunsysteem van de moeder wordt geactiveerd door bepaalde genetische verschillen met het kind, waardoor antistoffen worden geproduceerd.

Als een vrouwelijke donor plasma geeft, worden deze antistoffen mee afgenomen en dus toegediend aan de ontvanger. Dit kan leiden tot een acuut syndroom in de longen waardoor ze zich vullen met vocht. Dit is steeds te vermijden, maar zeker bij COVID-19 patiënten bij wie de longfunctie reeds aangetast is.

Uitsluiting van alle vrouwen

Uit veiligheid voor de ontvanger van het plasma wordt er in het kader van dit COVID-19 onderzoek gekozen om alle personen geboren als vrouw uit te sluiten als donor. Om diezelfde reden kunnen ook personen die zelf een transfusie of een weefseltransplantatie ondergingen zich niet kandidaat stellen.

De antistoffen die kunnen leiden tot gevaarlijke transfusiereacties worden soms in een zeer vroeg stadium van de zwangerschap aangemaakt. Het zou kunnen dat de zwangerschap onopgemerkt wordt afgebroken en de vrouw zich er zelfs nooit bewust van was. Bovendien blijven ze aanwezig voor de rest van je leven. Vrouwelijke personen die geen seksueel contact hadden met een man vormen in principe geen gevaar. Toch kunnen ook zij zich niet kandidaat stellen omdat het logistiek onmogelijk is om voor elke kandidaat een apart productieproces op te stellen.

Levensreddend als reguliere plasmadonor

Hoewel vrouwelijke plasmadonoren niet kunnen deelnemen aan deze studie, blijven ze – zoals altijd –  welkom als reguliere plasmadonor. De Belgische overheid vraagt het Rode Kruis elk jaar 5% meer plasma in te zamelen zodat Europa niet langer afhankelijk blijft van plasma uit de Verenigde Staten. Hoewel België erin slaagt het grootste deel van het nodige plasma zelf te voorzien, blijven we streven naar een volledige onafhankelijkheid. Alle donoren (vrouwelijke én mannelijke) zijn dus absoluut noodzakelijk om patiënten te blijven helpen waarvoor plasma levensreddend is.

Het plasma van vrouwelijke donoren ondergaat normaal gezien extra productiestappen, die in het kader van deze studie niet mogelijk zijn, waardoor de mogelijks schadelijke antistoffen verwijderd worden en dus niet terecht komen bij de ontvanger.

Testen op antistoffen

Rode Kruis-Vlaanderen beschikt niet over een aangepast productieproces noch over de nodige testen en apparatuur om tijdig deze specifieke antistoffen op te sporen.

“Het implementeren van dergelijke grote aanpassingen in ons productieproces zou meerdere maanden tijd vragen, terwijl het plasma de komende weken beschikbaar moet zijn”, zegt prof. Dr. Philippe Vandekerckhove , medisch directeur van Rode Kruis-Vlaanderen. “We hopen voldoende mannelijke kandidaten te vinden om het nodige plasma ter beschikking te stellen en het klinisch onderzoek te ondersteunen dat de therapeutische werking van plasma afkomstig van genezen COVID-patiënten zal nagaan”.