Vrouwen

In hedendaagse gewapende conflicten vallen de grootste aantallen slachtoffers onder de burgerbevolking. Vrouwen en kinderen dragen hierbij vaak de zwaarste last.

Vrouwen vaak slachtoffer

Vrouwen worden geconfronteerd met een gebrek aan basisgezondheidszorg en middelen om zichzelf en hun familie te onderhouden. Ze worden blootgesteld aan geweld en bedreigingen die eigen zijn aan gewapende conflicten. In gewapende conflicten worden ze ook het slachtoffer van seksueel geweld, niet enkel als een individueel voorval, maar soms als een opzettelijke strategie om de hele gemeenschap te ontwrichten.

Bescherming voor vrouwen onder het IHR

Het internationaal humanitair recht (IHR) biedt vrouwen op eenzelfde manier bescherming als mannen. Als burgers genieten zij bescherming tegen de gevolgen van de vijandelijkheden, als strijders bij gevangenneming. Daarnaast komen zij ook in aanmerking voor een bijkomende bescherming omwille van hun rol in het gezin en tegen seksueel geweld. Het IHR heeft specifieke aandacht voor de noden van moeders met jonge kinderen en zwangere vrouwen op het vlak van accommodatie, hygiëne, voeding en medische verzorging. Vrouwen moeten ook beschermd worden “tegen iedere aanslag op hun eer, met name tegen verkrachting, gedwongen prostitutie en iedere aanranding van hun eerbaarheid". Vrouwen die van hun vrijheid beroofd zijn, moeten apart van mannen worden ondergebracht en onder rechtstreeks toezicht van vrouwen worden geplaatst.

Bestraffing van seksueel geweld

Verkrachting van vrouwen en meisjes als een middel van oorlogsvoering is de laatste jaren in toenemende mate onder de aandacht gebracht, hoewel het zeker niet nieuw is. Geweldplegingen zoals verkrachting, gedwongen prostitutie, seksuele slavernij en gedwongen zwangerschap of de beëindiging van een zwangerschap zijn gruwelijke aanvallen op het leven en de fysieke en psychische integriteit van de persoon en worden zo ook erkend in het IHR. De ad hoc Internationale Straftribunalen voor voormalig Joegoslavië en Rwanda hebben daders van seksueel geweld tijdens deze conflicten vervolgd en veroordeeld. Ook het Statuut van Rome voor het permanent Internationaal Strafhof bevat expliciete bepalingen in verband met seksueel geweld. “Verkrachting, seksuele slavernij, gedwongen prostitutie, gedwongen zwangerschap, gedwongen sterilisatie, of elke andere vorm van seksueel geweld van vergelijkbare ernst” kunnen worden beschouwd als oorlogsmisdaad of een misdaad tegen de mensheid indien aan de voorwaarden is voldaan. 

Staten hebben bovendien de verplichting om verkrachting en andere vormen van seksueel geweld strafbaar te maken, te onderzoeken en te vervolgen.

Extra aandacht voor noden van vrouwen in programma’s van het Rode Kruis

In 1999 kwam ICRC met een studie ‘Women facing war’ op basis waarvan het in zijn humanitaire programma’s steeds rekening tracht te houden met de specifieke noden en problemen van vrouwen.

Vrouwen die het slachtoffer worden van systematische verkrachting lopen immers het risico tweemaal slachtoffer te worden wanneer ze na een aanranding, vaak met ernstige medische gevolgen, ook nog gebrandmerkt worden door de gemeenschap en verlaten worden door vrienden en familie.

Door hun verlies aan inkomsten zijn ze vaak genoodzaakt hun veilige omgeving te verlaten op zoek naar voedsel en materiële bijstand, om het overleven van hun gezin veilig te stellen. Zij worden daarbij blootgesteld aan beperkingen door een gelimiteerde onderrichting, culturele tradities die verbieden dat vrouwen gaan werken voor geld, maar ook aan misbruik en uitbuiting.

Zelfs na het beëindigen van het gewapende conflict zijn de problemen niet noodzakelijk van de baan. Het feit dat vrouwen hun partner verliezen in de strijd of niet weten of hij nog in leven is, kan gevolgen hebben voor hun recht op sociale en economische bijstand. Hun rol in het huishouden en in de gemeenschap verandert. Dat kan hun fysieke veiligheid, identiteit en mobiliteit beïnvloeden, en daarnaast ook hun recht op erfenis, land en eigendom.

Deze aandacht voor ‘vrouwen in gewapende conflicten’ trekt het ICRC nog steeds door in haar beleid en dit door een multidisciplinaire aanpak zowel op vlak van preventie als hulpverlening.

In 2011 werd in resolutie 2, naar aanleiding van de 31ste Internationale Conferentie van de Rode Kruis en Rode Halve Maanbeweging, een vier jaren plan afgesloten waarin staten worden aangezet om speciale acties te ondernemen tot het verbeteren van de implementatie van internationaal humanitair recht. Dit houdt ook het verbeteren van de bescherming van vrouwen in gewapende conflicten in. Ook tijdens de 32ste Internationale Conferentie in 2015 werd het thema van gender en seksueel geweld op de agenda geplaatst en werd er een resolutie over aangenomen. Deze laatste benadrukt de noodzaak om dit thema de nodige aandacht te blijven geven.

Relevante bepalingen

ICC art 7 (1)(g) en art. 8(2)(b)(xxii); GC IV art.27(2); AP I art.75(2)(b) en art.76(1); CIHIL studie regel 93